Gisteren werd de eerste haring gepresenteerd in Spakenburg. En zaterdag 15 juni, is het Vlaggetjesdag in Scheveningen. Dus vertel ik je vandaag alles over de Hollandse haring en waarom het feest in Scheveningen Vlaggetjesdag heet! Want het is best een klein wonder dat wij Nederlanders ooit zulke grote spelers in de haringvangst werden. Jammer dat we daar zo weinig van weten, want het verhaal achter de haring is een belangrijk stuk Hollandse historie. Lees maar!

Vlaggetjesdag

Hoe het ooit begon……

Vlaggetjesdag Scheveningen

Stadhouder Willem V

Vlaggetjesdag, zoals we dat nu kennen, is een Schevenings feest waarbij we de komst van de eerste haring vieren. Voor die tijd werd dit moment helemaal niet gevierd. Toen waren er alleen wat feestelijkheden rondom het vertrek van de haringboten. Omdat stadhouder Willem V (1748-1806) daar in Scheveningen vaak bij aanwezig was, werd er met Hollandse vlaggetjes gezwaaid. Ook de boten waren vaak versierd met vlaggetjes. Waarschijnlijk heet het daarom nog steeds Vlaggetjesdag. Bij terugkomst was Willem V er trouwens weer, maar dan om de eerste haring in ontvangst te nemen.

Haring kaken

Haring zwemt voor al in de Noordzee. En dan met name in de noordelijke helft van de Noordzee. De vis zwemt in grote scholen bij elkaar en laat zich redelijk makkelijk vangen. Oorspronkelijk was de grote haringvangst in handen van Deense en Schotse vissers. De haring zwom letterlijk voor hun neus. Voor de Hollanders zwommen de vissen net te ver weg. Haring is namelijk niet lang houdbaar en zou op de terugreis van de Nederlandse schepen al rot zijn voor ze aankwamen. De diepvries was immers nog niet uitgevonden!

Toch kenden de Nederlandse vissers wel haring, maar alleen die dichtbij zwom en dat waren er niet zoveel. De vangst was dus zeer beperkt. Dat veranderde door de uitvinding van het haring kaken.

Volgens de overlevering is dat een Hollandse uitvinding, al wordt dat vooral door de Denen zeer betwist. Zij geloven niet dat de Nederlander Willem Beukelszoon uit Biervliet in 1400 het haring kaken uitvond. Volgens hen waren de Denen veel eerder. Hoe het ook zij, Willem heeft in Biervliet nog steeds een standbeeld ter ere van zijn uitvinding die bestaat uit het  verwijderen van de ingewanden en kieuwen, maar niet de alvleesklier. Daardoor bleef de vis langer houdbaar. Door te pekelen, ofwel zouten, bleef de vis nog langer houdbaar. Maar het was wel zaak dit kaken meteen na de vangst te doen. Dus vonden de Hollanders schepen uit met opslagruimte voor de pekel vaten en werkruimtes om te kaken. Deze boten noemden ze Buizen. Met de buisboten konden de Hollandse haringschepen wel naar verre oorden varen om de grote scholen haring te vangen. De Schotten en Denen waren woest en het lukte hen heel lang niet om die buisboten na te maken. De Nederlanders werden zodoende de heersers van de haringvangst. En de uitvoer van de buisboten stond vroeger bekend als Buisjesdag.

Napoleon

Wist je trouwens dat er een enorme rivaliteit was tussen de vissersplaatsen over het kaken van de vis? Daarvoor moest je namelijk het recht verwerven. En het lukte de vissers van de kustplaatsen zoals Scheveningen en Katwijk maar niet om dat te verwerven. Het recht was met name in handen van de Maassteden. Totdat Napoleon (1795) ons land binnenviel en aan deze gekkigheid een einde maakte. Hij hief het kaak-en pekel monopolie van de Maassteden op. Van hem mocht voortaan iedereen kaken en pekelen wat hij wilde.

Willem I

Helaas gooide onze Willem I (1815-1843), die naar Engeland was gevlucht en notabene  in Scheveningen onthaald werd nadat we de Fransen verdreven hadden, weer roet in het eten. Hij gaf de Maassteden bij zijn terugkeer toch weer het alleenrecht. Maar dat pikten de andere vissers niet en in 1857 werd het monopolie alsnog definitief opgeheven. Vanaf 1867 gaan de vissers van de kustplaatsen zoals Scheveningen ook haring kaken en pekelen.

Vlaggetjesdag

Het feest Vlaggetjesdag, zoals we dat nu nog kennen, wordt pas sinds 1947 in Scheveningen gehouden. Door allerlei omstandigheden verloor het aan populariteit in de jaren 60. Toen tussen 1977 en 1983 de hele haringvangst stil kwam te liggen door een internationaal vangstverbod i.v.m overbevissing, bleef er weinig van het feest over. Maar gelukkig is de belangstelling voor Hollandse tradities weer teruggekomen en wordt Vlaggetjesdag weer groots gevierd. Maar wel op een andere datum dan voorheen. Nu wordt niet het vertrek van de haringvloot gevierd, maar de komst van de eerste Hollandse Nieuwe, ofwel maatjesharing. Dat is de eerste jonge, eetbare haring van het seizoen. Dat eetbare zit hem dan in het feit dat de vis vet genoeg is. Als de vis voor minimaal 16% uit vet bestaat mag hij Hollandse Nieuwe heten.

Voor het hele programma van Vlaggetjesdag kun je hier terecht!

Bronnen:   Vlaggetjesdag.nl   Historiek.net     visbureau.nl

TG Facebook Comments