Nieuwjaars eet-tradities?  Hebben we die dan, hoor ik je denken. Jazeker. We hebben er zelfs best veel. Vaak zijn ze lokaal en weten we daar in de rest van het land weinig van. Jammer, want het zijn echt leuke tradities met mooie achtergronden. Een van de dagen in het jaar waar we heel veel tradities hebben, is op Nieuwjaarsdag. Met de oliebollen nog maar net achter de kiezen staan er op 1 januari nieuwe gerechten klaar om het jaar goed te beginnen. En ik heb ze vandaag voor je op een rijtje gezet. Maar eerst wens ik je nog een heel mooi, gezond en gelukkig nieuwjaar!

Nieuwjaars eet-tradities op een rij

De duivekater

De Romeinen gaven elkaar geschenken ter ere van het nieuwe jaar. En dat gebruik name ze ook mee naar de Lage landen. Zij zagen brood als een vruchtbaarheidssymbool en daarom gaven ze elkaar bij het begin van een nieuw jaar zoet gebak gevuld met rozijnen of vruchten. 

De rest van het jaar moest de gewone man van toen het stellen met het minder smakelijke roggebrood. Rogge groeide in Nederland en was dus goedkoop, maar tarwe voor witbrood moest geïmporteerd worden omdat het in Nederland te koud is voor dit gewas. Het was daardoor te duur voor de gewone bevolking dus aten zij roggebrood. Behalve dus met nieuwjaarsdag.

Duivekater op een schilderij van Jan Steen dat in het Rijksmuseum hangt. 

Een van de feestbroden die we nu nog kennen is de Noordhollandse Duivekater. Deze wordt gegeten rond alle feestdagen, dus ook met Pasen en Pinksteren. In het bakkerijmuseum ‘In de gecroonde Duyvekater’ op de Zaanse Schans bakken ze nog Duivenkaters. 

Tilburgse nieuwjaarskoeken 

Een culinaire Nieuwjaars eet-traditie die nog helemaal levend is, is die van de Tilburgse nieuwjaarskoeken. Ze zijn bij vele bakkers in de stad vers verkrijgbaar. 

Tilburgse nieuwjaarskoek van bakkerij Govert van Nunen uit Tilburg.

De Tilburgse nieuwjaarskoek is een platte, ovale, bruine koek waarop met sierlijke witte eiwit-suikerletters ‘Gelukkig Nieuwjaar’ is gespoten. De traditie komt voort uit de tijd dat Tilburg nog een bloeiende industriestad was en de fabrieksbazen de werknemers met nieuwjaar trakteerden op deze speciale koek. Een zekere bakker Maas uit de Heuvelstraat kwam op het idee om de receptuur wat aan te passen en er de huidige ovale koek van te maken. Zijn recept is inmiddels overgenomen door bakkerij Govert Nunen op de Westermarkt.  

Maar ook vele andere bakkers in de stad verkopen de koek. Het recept is een zorgvuldig bewaard geheim! De koek lijkt op de Duitse Lebkuchen maar heeft in plaats van gember een duidelijke honingsmaak.

Kniepertjes 

In het noorden van Nederland, en dan vooral in Drenthe en Groningen eten ze met oud en nieuw kniepertjes. Veel mensen maken ze zelf met een speciaal wafelijzer. Kniepertjes zijn er in platte vorm, maar je kunt ze als ze nog warm zijn ook in een vorm vouwen. En zo kwam ooit iemand op het idee om er een rolletje van te maken. En die te vullen met slagroom.  Volgens sommige eet je met oudjaar de platte kniepertjes en mag je met nieuwjaar los gaan met een opgerolde vol slagroom.

In Coevorden brak in 1770 een gigantische rel uit rond de kniepertjes. Deze werden op Nieuwjaarsdag aan de armen uitgedeeld. Maar toen kwam iemand op het slechte idee om dat te verbieden. Dat heeft de stad geweten. Er braken enorme rellen uit en het idee werd snel ingetrokken. Nog steeds worden in Coevorden op Nieuwjaarsdag kniepertjes gebakken. 

Zeelandse zoute bonen met spek 

In Zeeland eten ze op nieuwjaarsdag geen koekjes maar zoute bonen met spek. De bonen werden in de zomer al in het zout gelegd en dan met Nieuwjaarsdag gegeten als lekkernij. Tegenwoordig zijn de bonen ook in de winter uit het buitenland verkrijgbaar voor ons, dus zien we het niet meer als heel bijzonder. Maar in Zeeland eten veel families nog traditioneel zoute bonen met spek op nieuwjaarsdag. 

Weet jij nog een leuke lokale nieuwjaars eettraditie uit jouw dorp, stad of regio? Laat het dan weten!

Nieuwsgierig naar meer Nieuwjaars eet-tradities en andere Hollandse eettradities? Check dan eens deze verhalen op mijn blog die je vind onder het kopje Typisch Hollands

Waar komt onze rookworst vandaan? Dat leek me een leuke vraag om uit te zoeken. Zo vlak voor de kerst word je toch al overspoeld met kerstgerechten. Dus bij deze even wat anders. Vandaag ga ik je iets leuks vertellen over rookworst. We kennen in Nederland eigenlijk niet echt een traditioneel vleesproduct waar we wereldberoemd mee zijn zoals de Spanjaarden met hun Chorizo en de Italianen met hun Parmaham. Maar toch… wij hebben wel rookworst. Dat is weliswaar een seizoensproduct en de rest van de wereld kent het eigenlijk amper. Maar toch, wij eten met zijn allen zo’n 30 miljoen kilo rookworst per jaar. En menig expat krijgt spontaan heimwee als hij denkt aan die heerlijke, sappige worst. Blijkt ook nog eens dat aan de grote doorbraak van de rookworst een simpele vergissing ten grondslag ligt….

Vandaag vieren ze in Alkmaar het Alkmaars Ontzet. Ze herdenken daarmee de overwinning op de Spaanse bezetter in 1573. Ze vieren het net zo als de Leidenaren hun Ontzet vieren. Niet met hutspot, witbrood en haring trouwens, maar met zuurkool. Maar ja, wie aan Alkmaar denkt, denkt natuurlijk vooral aan de kaasmarkt. En laten ze in Alkmaar nou ook beroemd zijn om een heerlijk kaasrecept. En dat is de Alkmaarse kaassoep met grutjes. Ik kwam het vorig jaar tegen in een oud kookboek en besloot het eens uit te proberen. Heerlijk was de soep. En dus maakte ik er vorig jaar meteen een blog over. Ter ere van het Alkmaars ontzet én omdat het gewoon een enorm lekker recept is, heb ik vandaag nog eens het recept van Alkmaarse kaassoep met grutjes voor je. Leg ik je ook nog uit hoe dat ging met dat Alkmaars ontzet destijds. Altijd leuk een beetje heldhaftige vaderlandse geschiedenis!!

In Leiden vieren ze vandaag het Leids Ontzet. En daarom aten ze gisteravond massaal hutspot. En vandaag om 5 uur weer! Waarom? Dat lees je verderop. Het Leids Ontzet is een jaarlijks feest waarop de stad de bevrijding van de Spaanse bezetters tijdens de Tachtigjarige oorlog (1568-1648) viert. Deze gebeurtenis was een keerpunt in de, in eerste instantie kansloze opstand, van de Nederlanden tegen het Spaanse gezag. Het is dus een belangrijk moment in onze geschiedenis. De meeste Leidenaren zijn op 3 oktober vrij om feest te vieren. Er is een markt, kermis, cultuurpodium voor jongeren en diverse bands treden op. En heb jij ook zin gekregen in hutspot? Ik heb een heerlijk ‘net iets anders dan normaal’ recept voor je.

Wist je dat september een echte vismaand is? Niet alleen start het Hollandse oesterseizoen weer, maar er zijn in het hele land ook tal van leuke visserijdagen te bezoeken. In deze blog licht ik de leukste voor je toe zodat je wellicht een leuk dagje uit kan plannen en een lekker Hollands visje kunt eten. Dacht je tijdens je vakantie nog dat ze alleen in het buitenland leuke eet-tradities hebben? Nou niks is minder waar hoor. Wij hebben er in Nederland ook een aantal. Deze maand staat vooral in het teken van de Hollandse vis. Nou, niks mis mee. Dus ga ook eens op pad naar zo’n prachtig Hollands plaatsje waar ze super trots zijn op ‘hun vis-specialiteit.

Agenda September vismaand

Het Zeeuwse oesterseizoen, van september tot april

Oesters zijn al ruim 400 jaar een échte Zeeuwse delicatesse. Er zijn twee soorten: Zeeuwse oesters (Crassostrea gigas) uit de Oosterschelde en platte oesters (Ostrea edulis)uit het Grevelingenmeer. De soorten verschillen aanzienlijk van elkaar. De dure platte oester is zeldzaam en pas na ongeveer zes jaar volgroeid. De goedkopere Zeeuwse oester komt veel voor en kan binnen twee jaar volwassen zijn. De start van het seizoen loopt van begin september tot april. Je kunt gaan kijken hoe de oesters gekweekt worden op de oesterbanken en je kunt daarna oesters gaan eten in een van de vele visrestaurants die Zeeland rijk is. Hier alvast een paar suggesties:

De Oesterij

Restaurant de Branding

De Week van de Goereese Vis, 1e week van september

Een jaarlijks evenement waarbij je de vissers en hun vloot kunt ontmoeten. Een van de bekendste producten die er te zien en te proeven zijn, is de Stellendamse garnaal. Een unieke Hollandse delicatesse waar we trots op mogen zijn. Puur van smaak en mooi zachtroze van kleur. Als de garnalen gevangen zijn worden ze aan boord van het schip al gekookt in een grote ketel met zeewater. Eenmaal aan wal wordt de garnaal direct in Stellendam gepeld. Die pelruimte is de enige die we nog in Nederland hebben. Uiteraard kun je ook hier in diverse restaurants terecht voor een heerlijk visdiner. Hierbij mijn favorieten:

Bistro & Wijnbar ZUS

Restaurant In d’ Groene Lanteern 

Restaurant ’t Wapen van Stellendam

Spakenburgse Visserijdag, 7 september

In dit prachtige vissersdorp met zijn pittoreske haventje kun je tijdens de visserijdagen zien hoe de vissers vroeger werkten en leefden. In de Oude Haven vind je de mooiste houten viskotters met aan boord mannen en vrouwen in de klederdracht van toen. Op meerdere schepen kun je meedoen aan een viswedstrijd, je kunt zien hoe de kotters vroeger met een paard de helling van de scheepstimmerwerf opgetrokken werden. De oude smederij en de oude visafslag zijn open en je kunt de hele dag van vers gerookte paling en andere gebakken .

En heb je van het lezen over vis zin gekregen om thuis aan de slag te gaan met een lekker visrecept tijdens deze september vismaand? Dan heb ik er hier nog een paar voor je.

Bak eens een scholletje. Voor het recept klik je hier

Zin in pasta met Hollandse garnalen? Voor het recept klik je hier

Of bak eens een mosselpizza!/ Klik hier voor het recept en heerlijke info over Hollandse mosselen.

Fijne September vismaand!

We kennen in Nederland vooral het Leids ontzet, maar ook Groningen viert zijn eigen ontzet en de overwinning op Bommen Berend. Dat doen ze op 28 augustus, vandaag dus! Het is een dag vol activiteiten met als culinair hoogtepunt de Groote Maaltijd! Deze start altijd om16:72 uur naar het jaartal waarin het Gronings Ontzet plaatsvond. Maar wie was Bommen Berend eigenlijk en hoe werd hij verslagen? Lees het hier.

Het Gronings Ontzet

1672 was een rampjaar voor Nederland. Vooral Frankrijk en Engeland konden er niet tegen dat de Hollanders goed zaken deden en enorme rijkdommen verwierven. Daarom noemen wij die periode nog steeds de Gouden Eeuw. Afijn, in 1672 besloot Frankrijk om de Republiek der 7 Verenigde Nederlanden aan te vallen en tot hun grondgebied te maken. Deze strijd staat nu nog bekend als de Hollandse oorlog. Ook voor de stad Groningen braken slechte tijden aan. De bisschop van Münster en Keulen, Bernhard von Galen, ook wel ‘Bommen Berend’ genoemd, was bondgenoot van de Fransen. Hij vond dat de gebieden in en om Groningen onder zijn gezag moesten komen te staan, want ze hadden ooit namelijk tot zijn bisdom behoord. Bovendien kon hij het niet uitstaan dat de overwegend Protestante Groningers zich maar niet tot het Katholicisme wilden bekeren. En hij dacht dat de Hollanders toch te druk waren met de Fransen en dat ze het niet eens door zouden hebben dat hij Groningen (en Drenthe en Friesland) aanviel. Hij gokte er op alleen de zuidkant van de stad te bezetten en met een regen van kanonskogels de Groningers zo te laten schrikken dat ze zich direct over zouden geven. Maar dat was een misrekening. Er stond wel degelijk een leger paraat die via het Noorden van de stad konden worden bevoorraad. En de Groningers hadden een uitstekend veldheer gekozen: Baron Carl von Rabenhaupt. Hij leidde de troepen die de stad verdedigden en slaagde er na een maand al in om Berend en zijn bommen tot staan te brengen. Daarom wordt op de ochtend van het Gronings Ontzet door de burgemeester een bloemenkrans bij zijn buste gelegd. Daarna wordt gezamenlijk het Gronings Lied gezongen. Overigens slaagde ook de rest van de Republiek er in om de Fransen te verslaan. Iedereen kon weer opgelucht ademhalen, maar de republiek was wel ernstig verzwakt, redelijk blut. En de Gouden Eeuw definitief voorbij!

De Groote Maaltijd

Tijdens de feestelijkheden vandaag en morgen is er een traditionele paardenkeuring en zijn er drafwedstrijden. Dat is een langlopende traditie. Ook is er een kermis en ter afsluiting een groots vuurwerk. De organisatie van de Groote Maaltijd is in handen van restaurant Weeva en bestaat uit de Bommen Berend bom, ofwel een heerlijke grote gehaktbal met aardappels en zuurkool. Tegen betaling kan iedereen meedoen met de maaltijd.

Voor meer informatie en het programma kijk op: www.volksvermakengroningen.nl

Voor informatie over De Groote Maaltijd

www.weeva.nl

Vandaag is het Hemelvaart, maar wat betekent dat eigenlijk? Verderop in deze blog fris ik je geheugen even kort op. Ik vertel je ook welke gezellige Hollandse tradities er met deze feestelijke dag samenhangen. Maar eerst heb ik een heerlijk recept voor kaneelbroodjes voor je. Oohh die zijn zo goddelijk lekker. Misschien heb je vandaag wel tijd en zin om ze te maken, anders zou ik zeggen doe het dit weekeinde. Maak je iedereen in huis blij mee. 

Jaa, het is vandaag Koningsdag! Bijna iedereen is vrij en gaat de plaatselijke vrijmarkt op. Hoewel het weer niet echt meedoet, is Koningsdag toch wel de grootste nationale feestdag die we hebben. Maar weet je eigenlijk wel hoe lang Koningsdag al bestaat en waar het idee precies vandaan komt? Waarschijnlijk niet. Daarom leg ik het je hier in een notendop uit en dan vertel ik je ook nog wat over Oranjebitter.

Koningsdag en Willem III

Koningsdag kennen we eigenlijk pas sinds 1887. Voor de zeventigste verjaardag van Willem III,  besloten veel Nederlandse gemeenten dit te vieren met muziek, vuurwerk en volksspelletjes zoals mastklimmen, worstelen en touwtrekken.

Emma

Na de dood van Willem III bedacht  koningin-regentes Emma dat de reputatie van het koningshuis wel een oppepper kon gebruiken. Ze besloot dat Koninginnedag niet op haar verjaardag maar die van Wilhelmina, op 31 augustus, gevierd werd. Ook stelde ze de lintjesregen in en stuurde ze haar dochter het hele land door om overal feestelijke intochten te houden. En de koninklijke PR machine van Emma werkte. Wilhelmina’s inhuldiging in 1898 werd overal met enthousiasme gevierd. Speciale comités organiseerden in dorpen en steden kroningsfeesten. De latere Oranjeverenigingen waren daarmee geboren.

Oranjebitter

Likeurfabrikanten van hun kant verhoogden de pret door gratis Oranjebitter beschikbaar te stellen. Tot dan toe een vaag drankje dat voor het eerst bij Willem I was geschonken, maar als zoete oranjelikeur terugging tot stadhouder Frederik Hendrik. En de Oranjebitter kennen we nog steeds. Het is tegenwoordig in de meest felle kleur oranje verkrijgbaar. Maar echt populair wil het drankje niet worden.

Koningsdag en de vrijmarkt

In 1966 trouwde kroonprinses Beatrix in de Westerkerk in Amsterdam met de Duitse diplomaat Claus von Amsberg. De provo’s, op het toppunt van hun roem, bestookten de bruidsstoet met rookbommen. De daarop volgende Koninginnedagen waren steevast aanleiding tot stenengooierij en politiecharges in het centrum van onze hoofdstad. 

Het Amsterdamse Oranjecomité besloot om de relschoppers en hun aanhangers de wind uit de zeilen te nemen en organiseerden in 1971 een groot popconcert op de Dam. Tegelijk stond de gemeente toe dat particulieren, vooral kinderen, in de binnenstad eigen spulletjes mochten verkopen. De Amsterdamse vrijmarkt was zo’n doorslaand succes dat zij in het hele land werd gekopieerd.

Ja, je hebt vast al heel veel recepten voorbij zien komen, maar dit zijn toch echt de lekkerste kruidnoten. Je bereidt ze namelijk zelf en dat alleen al maakt ze extra lekker. Het belangrijkste bij zelf maken is welke speculaaskruiden je gebruikt. Je kunt gewoon een potje uit de supermarkt kopen, maar die liggen er al een tijdje en smaken vrij vlak. Je kunt een mix kopen in een delicatessenzaak, dan heb je wel iets veel beters zoals de mix van Jacob Hooy of je maakt zelf een speculaasmix. Het is helemaal aan jou. Welke speculaaskruiden je ook koopt, je zult merken dat ze allemaal heel verschillend zijn. Welke kruiden je het lekkerst vindt is aan jou. Een ding is zeker, ze zijn allemaal lekkerder dan de kruidnoten uit de winkel.

mini Sinterklaas